Lęk jest to subiektywny, rozproszony, nieprecyzyjny stan obawy i niepokoju. Emocja ta jest odpowiedzią na interpretowane, przewidywane niebezpieczeństwo, które w swej istocie nie jest powszechnie odbierane jako zagrażające lub reakcja na nie jest niewspółmierna (przesadzona, irracjonalna) do niesionego realnie zagrożenia (np. wizyta u lekarza, jazda autostradą, zakupy w centrum handlowego, jazda windą, wystąpienie publiczne, nieuzasadniona medycznie obawa przed zachorowaniem, opuszczenie domu rodzinnego, widok pająków). Kiedy czujemy lęk mamy tendencje do przeceniania wielkości niebezpieczeństwa i prawdopodobieństwa, że stanie się coś złego. Emocję lęku różnicuje się z emocją strachu, który to jest emocjonalną odpowiedzią na konkretne tj. rzeczywiste, realne, znane i ściśle określone niebezpieczeństwo, które jest powszechnie uznane za zagrażające (wszystkie osoby, będące w tej sytuacji zareagowałyby strachem).
Lęk współwystępuje z katastroficznym postrzeganiem rzeczywistości oraz z nieprzyjemnymi reakcjami naszego ciała. Na poziomie umysłu możemy przewidywać najgorsze scenariusze, porażki, ośmieszenie, chorobę, śmierć, utratę kontroli, „zwariowanie”. Na poziomie fizjologicznym doświadczamy przede wszystkim: napięcia mięśni, płytkiego, szybkiego, nieregularnego bicia serca, pocenia się, suchości w gardle, poczucia „kluski” w gardle, szybkiego oddechu z poziomu klatki piersiowej, nudności lub dolegliwości żołądkowych, uderzeń gorąca lub zimna. Taka reakcja organizmu wynika z wzbudzenia autonomicznego układu nerwowego.
Autonomiczny układ nerwowy dzielimy na dwa podukłady: układ współczulny (możemy powiedzieć, że to taki wewnętrzny pedał gazu) i przywspółczulny (wewnętrzny pedał hamulca). Układ współczulny jest kluczowy w przypadku naszego przetrwania, gdyż podkręca obroty naszego ciała albo w celu samoobrony, albo w celu ucieczki od niebezpieczeństwa (realnego lub wyobrażonego). Hormony takie jak adrenalina i noradrenalina są odpowiedzialne za przygotowanie naszego ciała do zmierzenia się z sytuacją postrzeganą jako stresującą. To właśnie te hormony powodują: przyspieszenie bicia serca, rozszerzenie oskrzeli, wzmożenie napięcia mięśniowego i zahamowanie wydzielania soków trawiennych. W przypadku przewlekłego stresu dołącza się hormon, jakim jest kortyzol. Jego zadaniem jest przygotowanie organizmu na „stres-maraton” poprzez podtrzymywanie wysokiego poziomu cukru we krwi, rozkład tłuszczy, w celu dostarczenia energii, podniesienie ciśnienia krwi w celu lepszego ukrwienia i dotlenienia mięśni, by były silniejsze i wytrzymałe w dłuższym mierzeniu się z zagrożeniem. Układ przywspółczulny stanowi przeciwwagę dla układu współczulnego. Kiedy zagrożenie mija układ ten przywraca wszystkie systemy w ciele do stanu równowagi. Jest aktywowany w czasie relaksu, snu, trawienia, seksu.
Z ewolucyjnego punktu widzenia, emocje te mają nas chronić przed zagrożeniem zdrowia, życia, stratą, porażką. Są sygnalizatorem tego, że jesteśmy w takiej sytuacji, środowisku, w której powinniśmy być gotowi na uruchomienie odpowiedzi w postaci reakcji typu: walcz/ przestrasz/ uciekaj/ znieruchom (fight/ fright/ flight/ freeze) w celu ochrony siebie i swoich zasobów. W dzisiejszych czasach coraz to więcej osób błędnie interpretuje zagrożenia, w wyniku czego ewolucyjny system mający nas chronić, jest nadmiernie aktywowany. To przyczynia się do wyczerpania na poziomie psychologicznym i fizycznym, jak i ograniczenia swobodnego doświadczania życia. Lęk w swej patologicznej (nadmiarowej, zgeneralizowanej, przewlekłej) postaci dezorganizuje codzienne funkcjonowanie. Przewlekły stres skutkuje osłabieniem pamięci, zmęczeniem fizycznym i wzrostem podatności na choroby.
Oddech*
Negatywne tendencje do płytkiego i piersiowego oddychania nasilają się szczególnie, kiedy przeżywamy lęk (stres). Ten stan emocjonalny wiąże się z pobudzeniem części współczulnej autonomicznego układu nerwowego i występowaniem reakcji alarmowej organizmu. Podczas lęku może dojść również do hiperwentylacji, która dalej nasila objawy lękowe.
Stres: szybsze oddychanie, widoczne ruchy oddychania, słyszalne oddychanie, klatką piersiową, mocne wzdychanie, nieregularne oddychanie, nie ma przerwy między wdechem
i wydechem.
Relaks: wolne oddychanie, oddychanie przeponą, równe i regularne oddechy, niewidoczne, niesłyszalne oddychanie, z pauzą między wydechem i następnym wdechem.
* Po więcej zajrzyj do wpisu o oddechu! 🙂