Przebudzenie Katowice

Uzależnienie problemem tylko osoby uzależnionej? Kilka słów o współuzależnieniu

Uzależnienie od substancji psychoaktywnych to nie tylko problem osoby uzależnionej. Wpływa ono na funkcjonowanie osoby na wielu obszarach (w tym np. zawodowym czy szkolnym), ale także na całokształt jej relacji społecznych i rodzinnych. Z czasem alkohol czy narkotyki stają się dla osoby uzależnionej najważniejsze, przejmując kontrolę nad jej życiem, zaburzając relacje i uniemożliwiając wypełnianie obowiązków. Taka sytuacja wymaga dostosowania się przez bliskie otoczenie osoby – czasem radzenie sobie z napotkanym problemem przyjmuje niewłaściwą formę – mowa wówczas o współuzależnieniu.
 

Osoba współuzależniona, koncentrując się na szukaniu sposobu na pozbycie się problemu u partnera, przejmuje odpowiedzialność i kontrolę nad jego postępowaniem. Efektem takiej postawy jest dalsze popadanie w nałóg – takie zachowania stwarzają komfort dla osoby uzależnionej, nie pozwalając jej odczuć konsekwencji, jakie niesie ze sobą uzależnienie.

Wśród najczęściej obserwowanych zachowań osoby współuzależnionej wymienia się:

  • silną koncentrację na czynnościach związanych z substancjami psychoaktywnymi;
  • poszukiwanie usprawiedliwienia dla swojego partnera, zaprzeczanie problemowi oraz tworzenie z niego tematu „tabu”;
  • przejmowanie kontroli nad zażywaniem substancji u partnera (np. wyrzucanie substancji psychoaktywnych, próby ich dawkowania, kupowanie alkoholu, aby partner nie wychodził z domu);
  • poczucie bycia odpowiedzialnym za zachowania partnera, gdy ten jest pod wpływem, np. kłamanie, spłacanie długów, przejmowanie jego obowiązków.

Wymienione zachowania mogą nieść ze sobą wiele konsekwencji zarówno dla osoby uzależnionej, jak i współuzależnionej:

  • osoba uzależniona nie odczuwa konsekwencji problemu, przez co nie ma poczucia, że należy podjąć terapię;
  • osobie współuzależnionej może towarzyszyć szereg trudności psychologicznych: huśtawki nastrojów, stany lękowe i depresyjne, napięcie, stan ciągłego pogotowia emocjonalnego, zagubienie, brak sensu i siły do życia oraz pustka duchowa, brak nadziei związany z poczuciem samotności, a czasem nawet nadużywanie substancji psychoaktywnych w postaci np. leków uspokajających.

Bardzo ważne jest zatem w leczeniu uzależnień prowadzenie terapii również dla osób współuzależnionych. Często okazuje się, że najskuteczniejszą metodą jest konsultacja u psychologa, bądź udanie się na indywidualną terapię do psychoterapeuty. Oprócz tego kolejną możliwością jest praca nad problemem w tzw. grupach wsparcia – np. Al-Anon w przypadku zaburzenia używania alkoholu u partnera. Warto mieć świadomość, że w placówkach terapii uzależnień oferowana jest także bezpłatna pomoc dla osób współuzależnionych.

Lista placówek, do których można się zgłosić, znajduje się na stronie: https://www.parpa.pl/index.php/placowki-lecznictwa.

Opisywany problem współuzależnienia diagnozowany jest jedynie u osób dorosłych. Dzieci nie mają wyboru, są skazane na życie w warunkach, które zapewniają im rodzice. Często są zaniedbywane, a ich podstawowe potrzeby są niezaspokajane. Muszą odnaleźć się w tym świecie, np. szukając wsparcia na zewnątrz – często w otoczeniu również niesprzyjającym ich prawidłowemu rozwojowi.

Przetrwanie w takiej rzeczywistości wymaga przystosowania się, czego efektem jest wypracowanie mechanizmów obronnych. Dziecko w rodzinie z problemem uzależnienia uczone jest trzech zasad postępowania: „nie odczuwaj” – bo sobie z tym nie poradzisz. Jesteś zbyt słaby na udźwignięcie rzeczywistości, która okazuje się być niezwykle bolesna. „Nie ufaj” – bo my, jako rodzice, wielokrotnie cię zawiedliśmy. Składane obietnice były łamane, nie ma więc niczego pewnego. „Nie mów” – o piciu, o sytuacji rodzinnej, o tym jak się czujesz, co dzieje się w domu i co robią rodzice. W ten sposób komunikacja zanika nie tylko w rodzinie, ale też w relacjach z rówieśnikami lub pedagogami i psychologami w szkołach. Uzależnienie od substancji psychoaktywnych staje się tematem tabu, rodzinną tajemnicą. Podstawowymi skutkami zagrażającymi dziecku są stan chronicznego napięcia i stresu. Wywołuje to brak poczucia stabilności, bezpieczeństwa, porządku i w efekcie kontroli nad samym sobą. Ważne jest zatem zapewnienie odpowiedniej opieki psychologicznej także dla dzieci w rodzinach z problemem alkoholowym i innych uzależnień.

Uzależnienie od substancji psychoaktywnych wiąże się z wieloma konsekwencjami zdrowotnymi (somatycznymi i psychologicznymi), społecznymi czy zawodowymi dla osoby uzależnionej. Rzadziej mówi się o tym, jak ogromny wpływ wywiera na otoczenie osoby z problemem – na partnerze, bliskich przyjaciołach i dzieciach. Szacuje się, że niemal 300 milionów ludzi na świecie cierpi na zaburzenia związane z używaniem alkoholu zgodnie z danymi WHO z 2018 roku. Zakładając, że każdy żyje w otoczeniu społecznym, można sobie wyobrazić, że tak naprawdę większość społeczeństwa oddycha oparami uzależnienia, a zatem związana jest z opisywanym w tekście współuzależnieniem. Wydaje się zatem, że kompleksowa i profesjonalna pomoc w tym zakresie powinna stanowić integralną część nowocześnie zorganizowanej opieki zdrowotnej.

Opracowała: Hanna Bodzioch

Źródła:

Olijnik, A. (2020). Sytuacja dziecka dorastającego w rodzinie z problemem uzależnienia od alkoholu jednego lub obojga rodziców. Zeszyty Naukowe Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Koszalinie. Edukacja – Zdrowie – Społeczeństwo, 2, s. 45-59.

Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. Współuzależnienie. Pobrane z: https://www.parpa.pl/index.php/rodzina-dzieci/wspoluzaleznienie.

Strojnowski, P. Jak wyjść ze współuzależnienia? Pobrane z: https://medjol.pl/warto-wiedziec/jak-wyjsc-ze-wspoluzaleznienia.

WHO. (2018). Global status report on alcohol and healthPobrane z: https://www.who.int/publications/i/item/9789241565639