Kiedy myśli się o śmierci…

Zgodnie z WHO na całym świecie co 40 sekund dochodzi do samobójstwa, a co 3 sekundy do próby samobójczej. Co roku około 800 000 ludzi na świecie odbiera sobie życie. W Polsce 15 osób dokonuje zamachu na własne życie każdego dnia, co daje łączną roczną liczbę wynoszącą około 6 000 osób. Grupą najbardziej narażoną są mężczyźni w wieku powyżej 40 lat, którzy doświadczyli straty emocjonalnej/materialnej, izolacji społecznej, cierpiący na przewlekłe choroby somatyczne związane z bólem i bezsennością. Innymi czynnikami ryzyka są: uzależnienia, współwystępujące choroby psychiczne (głównie choroba afektywna dwubiegunowa, depresja), zaburzenia osobowości (najczęściej borderline), wcześniejsze próby samobójcze, samookaleczanie oraz konflikty z prawem i związany z nimi pobyt w areszcie.

Samobójstwo jest wynikiem złożonej interakcji czynników biologicznych, genetycznych, psychologicznych, środowiskowych i kulturowych. Ciężko wyjaśnić dlaczego jedni podejmują decyzję o odebraniu sobie życia, podczas gdy inni, wielokrotnie w podobnie, obiektywnie, ciężkiej sytuacji tego nie robią. Istnieje jednak szereg czynników, które mogą być znakami ostrzegawczymi dla osób bliskich, wśród nich wymienia się m.in.:

• wzmianki o samobójstwie i śmierci oraz inne sygnały werbalne, np. „nie chce mi się żyć; życie jest bez sensu; lepiej będzie jak mnie nie będzie”;
• konkretne zachowania, takie jak m.in.:
  • rozdawanie swoich cennych rzeczy;
  • ostateczne porządkowanie swoich spraw, np. pisanie testamentu;
  • pogłębiający się negatywny afekt i wycofanie;
  • nagle pojawiający się bardzo dobry nastrój po długich okresach przygnębienia – co jest związane z poczuciem ulgi, że znalazło się sposób, rozwiązanie na uporanie się z własnymi problemami;
• sytuacyjne znaki ostrzegawcze, takie jak m.in.:
  • wyizolowanie towarzyskie, brak przyjaciół lub trudności w podtrzymaniu relacji;
  • nadużywanie substancji psychoaktywnych;
  • doświadczenie poważnej straty, np. śmierć bliskiej osoby, rozwód;
  • wykorzystanie fizyczne lub seksualne;
  • wcześniejsze próby samobójcze.

Co należy robić, jak się zachowywać, gdy podejrzewamy, że bliska osoba chce popełnić samobójstwo?

1. Wspierająca rozmowa. Mitem jest, że zapytanie osoby o to, czy chce popełnić samobójstwo, skłania ją do tego czynu.
2. Wysłuchanie, okazanie zrozumienia, spokój.
3. Wspieranie i okazywanie, że nam zależy, że nas to obchodzi.
4. Sytuacja jest poważna – traktujmy ją zatem poważnie, nie bagatelizujmy.
5. Rozmowa o nieodwracalności i ostatecznym charakterze śmierci.
6. Samobójstwo jest tylko jednym z wielu rozwiązań – próbujmy znaleźć z osobą inne rozwiązania.
7. Szukajmy tego, co jest znaczące dla tej osoby, na czym jej zależało, co sprawiało jej przyjemność, kiedy czuła się dobrze.
8. Zachęcenie do odroczenia ostatecznej decyzji, by dać czas na regulacje emocji i zmotywować do szukania pomocy.
9. Empatyczna rozmowa o przyczynach zamiarów samobójczych i zastanowienie się jak można je rozwiązać.
10. Nie oceniaj, nie szantażuj, unikaj pouczania i moralizowania.

Punktem podstawowym i najważniejszym w przypadku kiedy dociera do nas informacja, że ktoś planuje targnąć się na swoje życie jest telefon na numer alarmowy (112) lub pogotowie (999) lub jeśli to możliwe zgłoszenie się do izby przyjęć Szpitala Psychiatrycznego!

Jakie działania może podjąć osoba będąca w kryzysie suicydalnym?

• powiedzieć o swoich planach komuś z kim czuje się bezpiecznie;
• udać się po pomoc psychologiczną:
  • telefon zaufania m.in.:
    • telefon zaufania dla dzieci i młodzieży: 116 111 (całodobowy);
    • telefon wsparcia emocjonalnego dla dorosłych: 116 123 (14:00-22:00);
  • Ośrodek/ Punkt Interwencji Kryzysowej – miejsce bezpłatnie udzielające wsparcia w prawie każdym większym mieście, mające na celu m.in. zapewnienie bezpieczeństwa, przywrócenie równowagi sprzed kryzysu, odzyskanie poczucia sprawstwa i wpływu na własne życie oraz wypracowanie nowych, bardziej adaptacyjnych sposobów radzenia sobie;
  • udanie się na psychoterapię;
• konsultacja psychiatryczna;
• telefon na numer alarmowy (112) lub pogotowie (999).

Istotnym jest także, że zgodnie z art. 162 Kodeksu Karnego § 1. Kto człowiekowi znajdującemu się w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu nie udziela pomocy, mogąc jej udzielić bez narażenia siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

Psycholog w sytuacji zagrożenia popełnieniem samobójstwa u pacjenta/klienta, zwolniony jest z zachowania tajemnicy zawodowej. Zgodnie z punktem 21. Kodeksu Etyczno-Zawodowego Psychologa, psychologa obowiązuje przestrzeganie tajemnicy zawodowej. Ujawnienie wiadomości objętych tajemnicą zawodową może nastąpić jedynie wtedy, gdy poważnie zagrożone jest bezpieczeństwo klienta lub innych osób. Jeśli jest to możliwe, decyzję w tej sprawie należy dokładnie omówić z doświadczonym i bezstronnym kolegą. Materiały poufne powinny być komisyjnie zniszczone, jeżeli zaistnieją warunki grożące ich ujawnieniem. Ponadto – zgodnie z art. 14 Ustawy o prawach pacjenta, obowiązku zachowania w tajemnicy informacji o pacjencie nie stosuje się, gdy zachowanie tajemnicy może stanowić niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia pacjenta lub innych osób. Psycholog ma zatem prawo i obowiązek poinformowania odpowiednich organów o zagrożeniu życia pacjenta związanego z chęcią popełnienia przez niego samobójstwa.

„Nie możemy zmienić kierunku wiatru, ale możemy inaczej postawić żagle” – w sytuacji kryzysowej możesz sięgnąć po wsparcie ze strony bliskich osób lub specjalistów.

Opracowała: Hanna Bodzioch

Źródła:

Dominiak, I., Sieradzka, A., Talarowska, M. (2017). Problematyka samobójstw. W: I. Dominiak (red.), Centrum zdrowia psychicznego (s. 125-140). Sopot: Prometriq Akademia Zarządzania.

Jedliński, K. (1997). Jak rozmawiać z tymi, co stracili nadzieję. Warszawa: Intra.

Kodeks Etyczno-Zawodowy Psychologa z 1991 r. Pobrane z: http://www.ptp.org.pl/modules.php?name=News&file=article&sid=29.

Kodeks karny z dnia 6 czerwca 1997 r. (Dz. U. 1997 Nr 88 poz. 553). Pobrane z: http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19970880553/U/D19970553Lj.pdf.

Ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta z dnia 6 listopada 2008 r. (Dz.U.2020.0.849). Pobrane z:https://lexlege.pl/ustawa-o-prawach-pacjenta-i-rzeczniku-praw-pacjenta/art-14/.

https://zwjr.pl/bezplatne-numery-pomocowe

https://zwjr.pl/pomoc-w-10-krokac